بهترین مجموعه اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 219

چس مال کردن-لباس یا ظزفی را سرسری و با بی دقتی شستن

دندان شکن-قاطع-محکم
زیر دست-تابع-فرمان بردار

دل کسی برای چیزی لک زدن-بسیار آرزومند چیزی بودن-سخت در حسرت چیزی بودن

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن
به باد فحش یا کتک گرفتن-یک ریز فحش دادن یا کتک زدن
دست و پا توی هم رفتن-بی پول شدن-گرفتاری مالی پیدا کردن
تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن

بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

چل و یک منبر روشن کردن-چهل و یک شمع نذری در چهل و یک مجلس روضه خوانی

دل کسی خون بودن-سخت رنجیده بودن-بسیار اندوهناک بودن

 

 

 

دردسر تراشیدن-ایجاد زحمت و گرفتاری کردن
زیر زمین-اتاق یا بخشی از ساختمان که در پایین تر از سطح زمین قرار دارد

بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم

خرج برداشتن-پول لازم داشتن

آسمان با زمین دوختن(داشتن کمال مهارت در تیراندازی)

پرچ کردن-فرو بردن میخ در چیزی و کوبیدن و پهن کردن سر آن

راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

دست یکی داشتن-همدست شدن-متحد شدن

آب شیراز-شراب

 

دست پیش-گدا

آن سرش ناپیدا بودن(برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود)

دک و دنده-بالا تنه

بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم

زینه-پله

پیچ گوشتی-وسیله ای که با آن پیچ را باز و بسته می کنند

پا را توی یک کفش کردن-پافشاری کردن روی عقیده ی خود-لج کردن

بازار گرمی کردن-تعریف کردن از کالا برای فروختن آن

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

پشت گوش انداختن-دیر انجام دادن-اهمیت ندادن-امروز و فردا کردن

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان
خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال
انگشت به دهان نهادن(متحیر ماندن)

حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

حساب کشیدن-حساب خواستن

پیش بردن-کاری را به انجام رسانیدن

 

چهار قُل-چهار سوره ی قرآن که با قُل آغاز می شود

روی چشم-اطاعت می شود !
د ِهه !-کلمه ای برای پرسش به معنی چرا چنین می کنی؟ چرا چنین می گویی؟ یا برای بیان اعتراض به کاری
تنقل انداختن-جا خوش کردن-پلاس شدن

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن

ذِله شدن-ذله آمدن

زنگ دندان ماندن-زمان درازی گرسنه ماندن

دخل کسی آمدن-کلک کسی کنده شدن-کار کسی ساخته شدن-نابود شدن

آب برداشتن-هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

چه صیغه ای است ؟-چه معنی داد ؟

 
برو برگرد-چون و چرا

حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را کردن

رو گرفتن-چهره ی خود را پوشاندن

خوراکی-خوردنی ها جز غذای روزانه-تنقلات-خوردنی

آبِ سیاه(نیمه کوری)

پُرکوب-حرکت سریع و پر صدا

خوش وعده-آن که به وعده اش وفا می کند

بکسل کردن-چیزی را به دنبال خود کشیدن و بردن
تیک تیک لرزی-دن به شدت لرزیدن

 

باد خوردن-هوا خوردن

پوست کلفت-سخت جان-مقاوم

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

 
چاروادار قمی بودن-هم از توبره خوردن-هم از آخور

خوردگی-ساییدگی-فرسودگی

دست بده داشتن-بخشنده بودن

 

از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)

آلاف و الوف(مال و ثروت، جاه و مقام)

پیمانی-استخدام غیر رسمی

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

تخته پاک کن-چیزی که با آن تخته سیاه را در کلاس پاک می کنند

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

رفوزه-رد شده در امتحان-مردود

باریک-دقیق-حساس

رد گم کردن-اثر چیزی یا کاری را از میان بردن-گمراه ساختن-نظر کسی را از چیزی منحرف کردن

از نان خوردن افتادن(نان کسی آجر شدن)
پس گردنی-زدن با کف دست به پشت گردن کسی

چنگ انداختن-چنگ زدن

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

 

زود فهم-کسی که زود چیزی را درک می کند

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن

(نزد کسبه) نخستین فروش بامداد

جِر زدن-دبه درآوردن-گردن نگرفتن-تقلب کردن در بازی
پفکی-سخت بی دوام و ضعیف
از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن

از قدیم ندیم‌ها(از گذشته‌های دور)

آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

دندان شکن-قاطع-محکم

چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن

جیغ و داد-داد و فریاد
زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

انگشت به دندان گزیدن(متحیر شدن، حسرت خوردن)

چرخ گوشت-چرخ گوشت خرد کنی

جز و ولز-نگا. جز و وز

 

خواه و ناخواه-از روی میل یا اجبار

 

رَطب و یا بس گفتن-سخنان درست و نادرست گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن

جانمی-کلمه ای که در مقام خوش آمد و تقدیر از کسی می گویند

الفرار-گریز-بگریز !

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن
 

بی هوا-ناگهان-غفلتا-نا غافل-یک مرتبه

آهوی مانده گرفتن(بی‌انصافی کردن، عاجزکشی کردن)

زیر جامه-زیر شلواری

خرج اتینا کردن-پولی به مصارف بی هوده رساندن

پرت و پلا-تار و مار-پراکنده-بی معنی-مزخرف

انگشت بر حرف نهادن-ایراد گرفتن-نکته‌گیری کردن-اعتراض کردن

چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن
به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن

ختنه سوران-جشنی که به هنگام ختنه کردن نوزاد پسر بر پا می کنند

دوا درمان-مداوا-معالجه

روخوانی-از روی کتاب و نوشته خواندن

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

خاله وارَس-آدم فضول

بار گذاشتن-نهادن ظرف غذا بر اجاق برای پخته شدن

چاله-گودال کوچک-دردسر-اشکال

بند انگشت-فاصله ی نوک انگشت تا نخستین خط آن

جَرّ-کشمکش دعوا

 
اُرس و پرس(پرسش و پاسخ)

زور زدن-فعالیت زیاد کردن-به کار بردن زور و نیرو

از دست دادن(گم کردن)

رژیم گرفتن-رژیم داشتن

دست دوم-کار کرده-مستعمل

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

بی بته-بی اصل و نصب-بی پدر و مادر

توپیدن-پرخاش کردن-تشر زدن

تند و تیز- تند تیز

بازوبند-نواری که به نشانه ی معینی بر بازو می بندند
جاپایی برای خود باز کردن-خود را به جایی بند کردن
ریش گذاشتن-نتراشیدن ریش-ریش بلند کردن

بالا غیرتا-از راه جوانمردی و گذشت

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

از ته دل-از سر صدق و صفا
رده-حرف زشت یا نامربوط

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی
آب بستن در چیزی-آبکی و رقیق کردن

زرت و پرت-چرت و پرت
چم کسی را گرفتن-دل کسی را به دست آوردن

بند و بساط-اسباب مختصر زندگی
تصدق کسی رفتن- تصدق شدن کسی را

حاشیه دار-کناره دار

وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان)

پیشنهاد دادن-طرح کردن چیزی

حرف بی ربط-سخن نامربوط
پس زدن-کنار زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن
روکار-روی بنا-نمای عمارت-آن چه که در بیرون چیزی کار شده است
پِت پِت-بالا و پایین رفتن شعله ی چراغ

به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن

راه باز است و جاده دراز-اگر می توانی به قصد خود عمل کن

چاپ خوردن-به چاپ رسیدن

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

رک و راست-صاف و پوست کنده-صریح
تحصیل کرده-درس خوانده

آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

پیر پاتال-فرتوت-کهن سال

چزاندن-ضعیفی را آزار دادن

جان به جان آفرین تسلیم کردن-مردن-درگذشتن

 

دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن

از گرد راه رسیده-تازه‌وارد-هنوز به کار دیگری نپرداخته
انگشت خوردن(افسوس خوردن، پشیمان بودن)
 

خوش نقش-خوش اقبال-پارچه یا قالی که نقش های زیبا دارد

 

چُسک-دمپایی-کفش سبک و راحت

ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

آب مروارید-تار شدن عدسی چشم

دردسر تراشیدن-ایجاد زحمت و گرفتاری کردن

پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا
دست آموز-تربیت شده-آموخته
از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

راپرتچی-گزارش دهنده
زجرکش کردن-به زجر و شکنجه کشتن
پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها

زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند

پفکی-سخت بی دوام و ضعیف

 

پلاسیده-پژمرده-چروکیده
زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

چفت و بست نداشتن دهن-راز نگهدار نبودن

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

رشوه گرفتن-رشوه خواری

خارج از حد-بیش از اندازه

بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

 

 

حِجله-گنبد مانندی که همراه با آیینه های ریز و گوی های صیقلی بر گور افراد جوانمرگ شده می گذارند
پریدن-لب پَر شدن-شکستگی کوچک در کناره ی چیزی
خوش قد و بالا-خوش اندام-بلند بالا
پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن
بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت

بریز و بپاش-دم و دستگاه-خرج بسیار

دو به هم اندازی-فتنه انگیزی-سخن چینی
زیر اخیه رفتن-به نفع کسی به کاری تن دادن

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

آینه‌ی هفت‌جوش(خورشید)

چرک و خون-چرک آلوده به خون

راه افتادن-آغاز راه رفتن کودک-آغاز به کار کردن-روشن شدن دستگاه-رونق یافتن کسب و کار

دست و پا-توانایی-عُرضه

پا شدن-از جا برخاستن

چهار چشمی پاییدن-با دقت مواظب بودن

 

ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن

چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن

آدم استخوان‌دار-کسی که اراده و پشتکار دارد

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

آتشی(تندخو، زودخشم)

 

تل انبار-توده-انباشته

از پارو بالا رفتن پول(ثروت بسیار داشتن)

خورند-لایق-درخور-به اندازه ی-طرفیت

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند

ترکمون زدن یا کردن-دست به آب رساندن-ناشیانه کاری را انجام دادن-زاییدن

بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن

چانه لغ-نگا. چانه شل

خوش خوشان-اندک اندک-به تدریج-کم کم

 

تلخه-تریاک-سوخته

 

دَمب چیزی را چسبیدن-کاری را پی گیری کزدن و ادامه دادن

خر پشته-پشته ی بزرگ سقف شکم داری که روی ایوان و راه پله می سازند

آب به چشم آمدن(طمع کردن)

جای پا-اثر-نشانه-رد

زیر کاسه نیم کاسه بودن-در کاری رازی پنهان بودن-مکر و حیله ای در کار بودن
جوش آمدن-به خشم آمدن-کج خلقی سخت کردن
تخت-آسوده-رضایت بخش-صاف و هموار

زیر گذر-راهی زیرزمینی برای پیاده ها که پیاده رو این سوی خیابان را به آن سو پیوند می دهد

تو دلی-بره ای که هنوز زاده نشده و آن را از شکم مادرش درآورند

به تور زدن- به تور انداختن

تو دست و پا ریختن-فراوان بودن-همه جا بودن

اوراق شدن(از هم پاشیدن، از کار افتادن)

ارزیاب(کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند)

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

آدم ثانی(حضرت نوح)

انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت

دانش سرای مقدماتی-آموزشگاه تربیت دبیر
دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن

دبه-ظرف-کوزه

التفاتی-داده شده-مرحمتی-اعطا شده

برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن

پاپوش دوختن-سخت حیله گر بودن

 

دیم-زراعتی که از آب باران آبیاری می شود

دو پا در یک کفش کردن-سماجت و اصرار کردن
تره خورد نکردن برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن
بچه ی سر راهی-بچه ای که او را سر راه گذاشته اند تا برده شود
باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

خارج از مرکز-مزایایی که به کارمندان خارج از پایتخت داده می شود

 

خوش خرید-کسی که چانه نمی زند و نقد معامله می کند
برآمده-بزرگ شده-ورم کرده

 

انگار نه انگار-موضوع را نادیده بگیر!-گویی وجود نداشت

رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن

خلیلی-نوعی غل و زنجیر-نوعی انگور

رقصیدن کلاه کسی در هوا-بسیار شادی کردن-کلاه خود را به آسمان انداختن

اِحلیل خوردن(فریب خوردن)

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

ریغ زدن-خراب کردن-کثافت کاری کردن

برفک-دانه های سفیدی که در دهان نوزادان پدید می آید-بخار یخ بسته-نقطه های سفید روی تصویر

 

آغا‌پنبه-زن بسیار سفیدرو-عروسک پنبه‌ای
حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

دوش فروش-ربا خوار

دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان

دست خوش !-آفرین

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

تنوری-پخته شده در تنور

بش باد-حقش باشد-هنگامی که کسی به دشمنان دین لعنت بفرستد-شنوندگان این جمله را می گویند.

رو زیاد کردن-پر رو شدن-توقع زیادی داشتن

حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر
ژاندارمری-نهادی که عهده دار حفظ نظم و قانون در بیرون از منطقه های شهری است

دنیا پسند-آن چه که همه بپسندند

بدک-نه چندان بد

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

آب تاختن(پیشاب کردن)

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

حمله ای-مبتلا به بیماری غش

از چیزی زدن(از مقدار چیزی کسر کردن)

پشت سر هم-پیاپی متوالی

با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی

بز بیاری-بد شانسی-بد بیاری

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

حاجی حاجی مکه-دیر به دیر به دیدار کسی رفتن

آهوی خاور(آفتاب)

آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!

چاشنی زدن-ریختن یا زدن چاشنی به غدا

تسمه از گرده ی کسی کشیدن-کسی را به سود خود بی رحمانه به کار واداشتن

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد

از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت(ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست)

در کشتی نشستن و با ناخدا جنگیدن-ناسپاسی کردن

پشت-نسل-فرزندان

رُب کسی را کشیدن-کسی را به کار سخت واداشتن

پا گیر-سگی که حمله می کند و گاز می گیرد

از دست دادن(گم کردن)

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد

چیز-آلت تناسلی

پشت هم اندازی-حقه بازی-حیله گری

خانه آبادان-عبارتی به عنوان سپاس

خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

آسمان به ابرو پوشیدن-پنهان ساختن امر آشکار

خود را از تک و تا نیانداختن-به روی خود نیاوردن-به اشتباه اعتراف نکردن

 

در چاه افتادن-فریب خوردن

رشوه گرفتن-رشوه خواری
از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)
 

رد گم کردن-اثر چیزی یا کاری را از میان بردن-گمراه ساختن-نظر کسی را از چیزی منحرف کردن

چِک کردن-وارسی و بازبینی کردن

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

 

دود چراغ-کشیدن شیره

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

 
دایر کردن-بر پا کردن-رواج دادن-آباد کردن

چرت بردن کسی را-غالب شدن حالت خواب بر کسی

بی بخار بودن-بی عرضه بودن-ناتوان بودن

دوز و کلک سوار کردن-توطئه چیدن-مطالبی را خلاف واقع جلوه دادن

خدا گرفتن-به عذاب خدا گرفتار شدن-بدبخت شدن

حول و ولا-تقلا-دست و پا زنی
خوش دوخت-لباسی که به اندازه و برازنده دوخته شده باشد

پاشنه ی کفش ور کشیدن-آماده ی انجام کاری شدن

 
در باغ سبز نشان دادن-وعده های فریبنده دادن-امید واهی برای کسی ایجاد کردن
 

پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی
وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان)

خاکروبه-زباله-آشغال

چاپ زدن-چاپ کردن-دروغ گفتن
آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک