تنگناهای صنعت گردشگری در ایران (موانع، فرصتها، ضعفها)
بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، ایران رتبه دهم جاذبههای باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبههای طبیعی را داراست. با این وجود از لحاظ بهرهبرداری از این منابع در جایگاه مطلوبی قرار نگرفته است. در ده سال گذشته تا به امروز، بسیاری از کشورهای اطراف ایران با هدف جذب گردشگر بیشتر با تمام توان پا به میدان این صنعت گذاشتهاند و بر درآمدهای ملی خود افزودهاند. ولی متاسفانه کشور ایران با وجود بسیاری از ویژگیهای لازم برای صنعت گردشگری نتوانسته است در این میدان سهم واقعی خود را بدست آورد و از رقیبان تازه به دوران رسیده خود بسیار فاصله دارد. باتوجه به اینکه مدیران و مسئولین دولتی با وجود وضع قوانین حمایتی برای این صنعت، نتوانستهاند به اهداف اصلی خود برسند، نیاز به بازنگری و تغییراتی در ساختار ساختمان این صنعت در کشورمان ضروری است (سجادیان و همکاران، 1393). در ایران اگر صنعت گردشگری به شکل مطلوبی معنی واقعی خود را بدست آورد، بیشک توسعه در کشور شکل خواهد گرفت. نگاهی گذرا به فعالیتهای توریستی ایران در گذشته حاکی از آن است که سیاستهای استعماری در جریان گردشگری کشور نیز همانند سایر فعالیتهای اقتصادی تاثیرگذار بوده و مانع از شکلگیری آن میباشد (رضوانی، 1386، ص 188).
کارشناسان و صاحبنظران دلایل فراوانی را به عنوان موانعی بر سر راه رشد این صنعت بیان نمودهاند. برخی از این موانع عبارتند از: 1. ضعف مدیریت کلان در صنعت گردشگری؛ 2. عدم توجه به توسعه منابع انسانی در صنعت گردشگری؛ 3. ضعف در اطلاعرسانی و سایر موارد (سجادیان و همکاران، 1393).
مشکلات و تنگناهای صنعت گردشگری در کشور را نمیتوان تنها ناشی از نارساییهای موجود در سیستم سازمانی و تشکیلاتی دانست، بلکه مشکل اساسی این صنعت به دلیل عدم تطابق فرهنگی بین جامعه اسلامی ایران با برخی از کشورهای جهان میباشد. در کنار این موارد میتوان مشکلات اصلی این صنعت را علاوه بر موارد بالا به شرح زیر بیان کرد:
مشخص و مصوب نبودن اهداف و سیاستهای جهانگردی و ایرانگردی؛ هجوم تبلیغاتی استکبار جهانی در جهت مخدوش کردن چهره واقعی انقلاب؛ کمبود امکانات مالی برای توسعه و تجهیز تاسیسات مورد نیاز صنعت گردشگری؛ عدم هماهنگی و همکاری ارگانها و سازمان‌های دولتی؛ عدم ثبات قیمتها و وجود تورم شدید و ضعف شبکههای ارتباطی و حمل و نقل (رضوانی، 1386، ص 194).
بهروز (1392)، در پژوهشش نیز به بررسی نقاط قوت و ضعف صنعت گردشگری ایران پرداخته است که این عوامل به شرح زیر تفکیک شدهاند:
- نقاط قوت:
- توسعه مشاغل در بخش خدمات و گردشگری و ایجاد منبع درآمدی برای مردم کشور.
- وجود مکانها و فضاهای دارای پتانسیل برای سرمایهگذاری.
- شبکه حمل و نقل و خدمات گردشگری نسبتاً مناسب.
- در دسترس بودن خدمات همگانی.
- سرمایهگذاری‌های کلان در بخش اقامت و پذیرایی و پاسخگویی به تقاضای گردشگران.
- رشد هزینه تفریحات، سرگرمی و خدمات فرهنگی در سبد مصرفی خانوارها.
- نقاط ضعف
- استفاده محدود از روشهای توسعه و مدیریت پایدار در زمینه اطلاعرسانی درباره ارزشهای فرهنگی و طبیعی جاذبهها و مکانهای مهم گردشگری فرهنگی و طبیعی که نتیجه آن کاهش ارزش داراییهای ارزنده طبیعی و فرهنگی بوده است.
- تاسیسات، تجهیزات و وسایل مورد استفاده از جمله وسایل حمل و نقل، هتلها و نظیر آن به طور کلی فرسوده شدهاند و بسیاری از آنان باید از رده خارج شوند و یا مرمت شوند.
- استاندارد خدمات ارائه شده توسط نیروی انسانی به طور کلی پایین است و بیانگر توجه نکردن به ارش و اهمیت مشتری، سیاستهای ضعیف استخدامی و همچنین آموزش ضعیف، محدود و نامناسب نیروی انسانی است.
- ارزشها و هنجارهای فرهنگی، جهانگردانی که ایران میتواند جذب کند، محدود ساخته است.
- سیاستها و مقررات جاری از جمله در مورد هواپیمایی کشور، قانون کار، قانون اتحادیهها، موفق نبودن در خصوصی سازی صحیح خدمات گردشگرب، همراه با فضایی که عموماً نسبت به فعالیتهای بخش خصوصی با دیده تردید و سوءظن مینگرد و این تصور که بخش دولتی همه چیز را بهتر تشخیص میدهد، مانع از توسعه صنعت گردشگری شده است.
- عدم آشنایی با چگونگی بهرهبرداری از ظرفیتهای موجود در جاذبههای موجود در کشور.
- عدم اختصاص اعتبارات جهشی در راستای اجرای طرح قطب گردشگری کشور.